Werkwijze en leeswijzer
De insteek van deze CHV is niet een droog rapport te schrijven, maar een beeldende biografie van de gemeente Soest te maken. Wetenschappelijk onderbouwd, maar ook ‘als verhaal’ leesbaar. Dankzij de beeldende en verhalende opzet is deze CHV voor zowel professionals als het algemene publiek een leesbaar, boeiend en bruikbaar middel bij toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen in de gemeente en het opstellen van beleid hiertoe.
Voor deze cultuurhistorische verkenning is uitgebreid archief-, literatuur- en kaartonderzoek verricht.
Hierbij zijn onder andere de volgende archieven / beeldbanken geraadpleegd:
- Bouwdossier gemeente Soest (BD)
- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE)
- Nationaal Archief (NA), Archief Eemland (AE)
- Het Utrechts Archief (HUA), Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH)
- Het Nieuwe Instituut (HNI).
Aanvullend zijn Soest en Soesterberg in oktober en november 2023 wijk voor wijk, straat voor
straat geïnventariseerd.
De opzet van deze CHV is chronologisch en bestaat uit drie delen:
Deel 1
Beschrijft het kenmerkende landschap in de gemeente en de wijze waarop de mens dit naar zijn hand heeft gezet (cultuurlandschap). Voor dit hoofdstuk vormden de cultuurhistorische waardenkaart uit 2014, maar ook de Cultuurhistorische atlas van de provincie Utrecht door Roland Blijdenstijn (2015) belangrijke bronnen.
Deel 2
Behandelt de historische ontwikkeling van Soest en de Wegh der Weegen / Soesterberg in algemene en ruimtelijke (stedenbouwkundige) zin. Dit gebeurt aan de hand van drie verhaallijnen, die overeenkomen met de tijdvakken tot 1900, 1900-1940 en na 1940:
- Tot 1900 Soest: ‘Kralenketting van agrarische buurtschappen langs de Eng’ Wegh der Weegen / Soesterberg: ‘Een groots maar mislukt project op de hei’
- 1900-1940 Soest: ‘Verdichting en samensmelting’, Wegh der Weegen / Soesterberg: ‘Groei dankzij komst instellingen, defensie en vliegbasis’
- Na 1940 Soest: ‘De strijd om de Eng en uitbreiding in het veen’, Wegh der Weegen / Soesterberg: ‘Gedaanteverandering voor weg en dorp’
Het hoofdstuk is een cultuurhistorische analyse van de verschillende wijken in de gemeente. Hierbij komen de ontstaans- en ontwikkelgeschiedenis van de wijken en de deelgebieden / buurten waaruit deze zijn opgebouwd aan de orde, maar ook landschappelijke en stedenbouwkundige structuren en de inpassing van historische elementen.
Voor de verdeling van de wijken gaat het onderzoek uit van de opsomming zoals vermeld op de website van de gemeente Soest:
Soest
- De Eng - Soest Midden
- ’t Hart - Soestdijk
- Soest Zuid
- Smitsveen
- Klaarwater
- Overhees
- Boerenstreek
Wegh der Weegen en Soesterberg
Deel 3 benoemt per wijk enkele gebouwen of gebouwensembles vanaf 1940 die vanwege hun intrinsieke architectonische kwaliteit / bijzonderheid als ‘parels’ zijn te bestempelen en / of
karakteristiek zijn voor de (ontwikkeling van de) gemeente Soest. Tezamen geven de objecten / ensembles een compleet beeld van de naoorlogse ontwikkeling van Soest. In deel 2 wordt bij de behandeling van een architectonische parel en / of karakteristiek gebouw of ensemble met een pijl (→) verwezen naar de uitgebreide beschrijving in deel 3.
Na de ontstaans- en ontwikkelgeschiedenis en analyse in de delen 1 tot en met 3 volgt een cultuurhistorische waardering van de gemeente Soest in woord en op kaart. De waardering houdt de verdeling in wijken aan.
De CHV sluit af met een aantal aanbevelingen voor de borging van en de omgang met het erfgoed in de gemeente Soest in relatie tot toekomstige (ruimtelijke) ontwikkelingen.
